Της Γιώτας Φώτου
Συγγραφέας, εκπαιδευτικός, σχολική σύμβουλος
Είναι γεγονός ότι με την είσοδο των παιδιών στο σχολείο, πολλές φορές μάλιστα και πριν από αυτή, οι γονείς προγραμματίζουν έναν μεγάλο αριθμό εξωσχολικών δραστηριοτήτων: μαθήματα ξένων γλωσσών, μπαλέτο και παραδοσιακούς χορούς, εκμάθηση μουσικών οργάνων, ζωγραφική, αθλητικές δραστηριότητες κλπ. Οι προθέσεις τους είναι αναμφισβήτητα οι καλύτερες. Θέλουν να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια για τη ζωή. Εδώ, ωστόσο, πρέπει να βάλουμε το ερώτημα «ποια ζωή». Δεν είναι ένα μεγάλο μέρος της ζωής η διάρκεια της εκπαίδευσης, για την οποία πολλά άτομα καταναλώνουν περισσότερα από 15 χρόνια;
Οι γονείς, προφανώς ανικανοποίητοι από τη δική τους πορεία, προσδοκούν για τα παιδιά τους κάτι ανώτερο. Και το περιμένουν αυτό μέσα από την εκπαίδευση, σχολική και εξωσχολική. Για τους περισσότερους η εκπαίδευση είναι το μέσο κοινωνικής ανόδου, το μέσο για επαγγελματική αποκατάσταση. Το αποτέλεσμα είναι να συναντούμε παιδάκια στον δρόμο το μεσημέρι ή και αργά το βράδυ, χειμώνα ή καλοκαίρι (υπάρχουν και τα θερινά μαθήματα), με την τσάντα στον ώμο και ύφος κουρασμένο —αν όχι απελπισμένο. Από την άλλη μεριά, οι γονείς σχεδιάζουν καριέρες, κάνουν συγκρίσεις των παιδιών τους με τα παιδιά της γειτόνισσας, που έμαθαν τρεις ξένες γλώσσες, και αγωνιούν έξω από τα εξεταστικά κέντρα πιστοποίησης γλωσσομάθειας, λες και αν πάρουν τα παιδιά τους το Lower, θα λύσουν τα προβλήματα στη ζωή τους. Μέσα δε στο σπίτι επικρατεί ένας πανικός, ιδίως όταν τα παιδιά είναι σε περίοδο εξετάσεων, ο οποίος απορρυθμίζει όχι μόνο την οικογένεια αλλά και το επαγγελματικό περιβάλλον των γονιών, τα συγγενικά σπίτια (παππούδες, γιαγιάδες) κλπ.
Ο πραγματικός στόχος
Ο σκοπός της παιδείας, σύμφωνα με το άρθρο 16 του συντάγματος, είναι σαφής. Στην κατάληξη του άρθρου αυτού βλέπουμε, μεταξύ άλλων, ότι στόχος της παιδείας είναι η δημιουργία υπεύθυνων και ελεύθερων ατόμων. Είναι ευθύνη όλων των εμπλεκόμενων φορέων (σχολείου, εκπαιδευτικών, γονιών) να προσπαθήσουν για την πραγμάτωση αυτού του στόχου χωρίς παρεκκλίσεις και δογματισμούς.
Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τον γονιό που προσπαθεί να δώσει ένα καλύτερο μέλλον στο παιδί του. Αρκεί αυτός να συνυπολογίζει κάποια πράγματα. Και πρώτα απ’ όλα να έχει σκεφτεί τι ακριβώς επιθυμεί για το παιδί του. Αν θελήσουμε να δούμε τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, μέσα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό πλαίσιο, σίγουρα εκείνο που θέλουμε είναι να εξασφαλίσουμε για το παιδί τις συνθήκες που θα του επιτρέψουν να αναπτύξει την προσωπικότητά του με ισχυρή αυτοαντίληψη, συναισθηματική σταθερότητα, κριτική και δημιουργική ικανότητα, θετική διάθεση για συνεργασία και αυτενέργεια. Αυτά όλα όμως προϋποθέτουν, πέρα από την εξασφάλιση της εκπαίδευσης, περιβάλλον και συνθήκες κατάλληλες για την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού.
Οι δυνατότητες των παιδιών
Πολλές φορές οι γονείς, μέσα στην επιθυμία τους για μεγαλύτερη πρόοδο του παιδιού, παραβλέπουν τις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητές του. Κανένα παιδί δεν είναι δυνατόν να αποδώσει σε πάρα πολλούς τομείς, ώστε να χρειάζεται ειδική καλλιέργεια και στη μουσική και στις ξένες γλώσσες και στον αθλητισμό και στην πληροφορική —και μάλιστα από μικρή ηλικία, ηλικία που πολλές φορές είναι τελείως ακατάλληλη για ορισμένες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, είναι λάθος να προσπαθούμε να μάθουμε τα παιδιά μια ξένη γλώσσα κατά την περίοδο της πρώτης σχολικής ηλικίας, γιατί ακόμη δεν έχουν αποκτήσει άποψη για τη δομή της μητρικής τους γλώσσας, ώστε να οικοδομήσουν πάνω σε αυτήν την ξένη. Η κατάλληλη ηλικία για να αρχίσουν να μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα είναι στην τρίτη δημοτικού. Νωρίτερα απλώς κουράζονται.
Ένα άλλο γεγονός είναι ότι κάθε παιδί παρουσιάζει ένα παλιρροϊκό κύμα ανώτατης και κατώτατης απόδοσης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το μάξιμουμ αυτής της απόδοσης είναι στις 8 το πρωί και κατεβαίνει, ώσπου κατά τις 8 το βράδυ φτάνει πλέον στα όριά του. Η καταστρατήγηση αυτών των βιολογικών χρονικών σταδίων μπορεί να αποβεί πολλές φορές άκρως επικίνδυνη. Πολλοί γονείς, προσβλέποντας σε μεγαλύτερη βαθμολογική απόδοση, ωθούν ή επιτρέπουν στα παιδιά να ξενυχτούν διαβάζοντας, πράγμα που μπορεί να έχει επώδυνες συνέπειες τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία τους. Στο σημείο αυτό πρέπει να δεχτούμε και την ευθύνη πολλών εκπαιδευτικών, οι οποίοι έχουν παρεξηγήσει τον ρόλο της κατ’ οίκον εργασίας και φορτώνουν τα παιδιά με άπειρες φωτοτυπίες, ασκήσεις και εργασίες, των οποίων ο απαιτούμενος χρόνος, ακόμη και ο βαθμός δυσκολίας, είναι δυσανάλογος με τον διαθέσιμο χρόνο και τις δυνατότητες του παιδιού.
Ο ρόλος των γονιών
Η ερώτηση που βάζουν οι γονείς είναι: Δεν πρέπει λοιπόν να διαβάζουν πολύ, ούτε να ασχολούνται με πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες; Κάθε παιδί είναι μια προσωπικότητα αυτόνομη, με ξεχωριστούς ρυθμούς μάθησης, ιδιαίτερες κλίσεις και ταλέντα. Δεν είναι ούτε προέκταση του γονιού, ώστε να απαιτεί από αυτό να πραγματοποιήσει τα σχέδια που ο ίδιος δεν πραγματοποίησε, ούτε αντίγραφο του κάθε συμμαθητή και φίλου του, ώστε να επιτρέπονται συγκρίσεις.
Ο ρόλος του γονιού είναι να διαγνώσει εγκαίρως τις δυνατότητες και τις κλίσεις του παιδιού και να στέκεται δίπλα του με καθοδηγητικό ρόλο, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αναπτύξει πρωτοβουλίες και να καλλιεργήσει τα ενδιαφέροντά του. Ο ρόλος του γονιού είναι να δημιουργήσει κατάλληλο περιβάλλον στο παιδί του, ώστε να νιώθει ασφάλεια και να αναπτύσσει αυτοπεποίθηση. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ο γονιός δεχθεί τις δυνατότητες του παιδιού και δεν το αναγκάζει να ασχοληθεί με πράγματα έξω από την αντοχή του και πέρα από αυτά που το ίδιο θέλει. Και κυρίως όταν είναι δίπλα του από μικρή ηλικία, όχι μόνο για να το επιβραβεύει στις επιτυχίες του αλλά και για να το παρηγορεί στις αποτυχίες. Μόνο έτσι το παιδί θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δύσκολες καταστάσεις.
Η επιβράβευση από μικρή ηλικία για όποια μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία φέρνει θεαματικά αποτελέσματα. Το να απογοητεύεις ένα παιδί για κάτι που δεν κατάφερε να πετύχει είναι ό,τι χειρότερο μπορείς να του κάνεις. Η τιμωρία, η πίεση και η αυστηρή αντιμετώπιση σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά κυρίως όταν τίθεται θέμα δυνατότητας του παιδιού, μόνο θετικά αποτελέσματα δεν μπορεί να έχει. Αντίθετα, μέσα από συζήτηση το παιδί θα μπορέσει να καταλάβει τι έπρεπε να κάνει και δεν έκανε ή θα μπορέσει να δεχτεί ότι υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν μπορούν να τα ολοκληρώσουν όλοι με τον ίδιο βαθμό επιτυχίας και ότι κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του τομείς στους οποίους μπορεί να τα καταφέρει και να διακριθεί. Αυτό βέβαια, για να περάσει στο παιδί, πρέπει πρώτα απ’ όλα να το εμπεδώσουν οι ίδιοι οι γονείς. Έτσι, εκείνο θα μπορέσει να αντιμετωπίσει αργότερα μεγάλα προβλήματα, όπως ενδεχόμενη αποτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις. Στην περίπτωση που οι γονείς στάθηκαν συμπαραστάτες σε όλη τη διάρκεια της σχολικής του ζωής, θα βρουν τον κατάλληλο τρόπο να το βοηθήσουν και τότε, χωρίς να το κάνουν να νιώσει ότι έχει προδώσει τις προσδοκίες τους.
Ο ελεύθερος χρόνος είναι δάσκαλος
Κάθε παιδί πρέπει, απαλλαγμένο από υπερβολικές ευθύνες, να ζήσει ό,τι του προσφέρει η κάθε περίοδος που διανύει. Πρέπει να ζήσει την παιδική και την εφηβική ηλικία με τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν την καθεμιά, όπως παιχνίδι, αίσθημα ασφάλειας μέσα στην οικογένεια, δυνατότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον, ώστε μέσα σ’ αυτό να μάθει ό,τι χρειάζεται. Έρευνα της Ουνέσκο έδειξε ότι η αυτομόρφωση παίζει σημαντικότερο και ουσιαστικότερο ρόλο από τη σχολική μόρφωση. Σύμφωνα με αυτή, το 80% των γνώσεων που παίρνει ένα παιδί προέρχεται από το περιβάλλον και μόνο το 20% από το σχολείο. Αλλά και από αυτό το 20%, το 15% του είναι άχρηστο και αποβάλλεται, ενώ μόνο το 5% είναι αυτό που θα κρατήσει για να χρησιμοποιήσει στη ζωή του. Αυτό δείχνει πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι οι γονείς κυρίως στην προσχολική ηλικία, όπου το παιδί μαθαίνει συνεχώς, αλλά και πόσο ανάγκη έχει τον ελεύθερο χρόνο για να καλλιεργηθεί μέσα από το παιχνίδι και τις επικοινωνιακές σχέσεις που αναπτύσσονται στην παρέα του, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του. Πολλοί παιδαγωγοί και ψυχολόγοι (όπως ο Piajet, o Vygotsky, η Driver) συνηγορούν στο γεγονός ότι η γνώση οικοδομείται με προσωπικό τρόπο, σύμφωνα με τα νοητικά στάδια του παιδιού και μέσα στο πλαίσιο κοινωνικών και πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων.
Στόχος όλων μας δεν είναι να παράγουμε πολυεπιστήμονες, ούτε αποθήκες γνώσεων, αλλά άτομα ικανά να αντεπεξέρχονται σε δυσκολίες, άτομα που έχουν το δικαίωμα να ζήσουν την παιδική τους ηλικία μέσα σε περιβάλλον χαράς και γαλήνης, απαλλαγμένα από άγχος, ώστε αυτή η παιδική ηλικία να γίνει το καταφύγιο για τις δύσκολες στιγμές της αυριανής τους ζωής και όχι ο τόπος στον οποίο δε θα θέλουν ποτέ να γυρίσουν.
Εξωσχολικές δραστηριότητες
ΠΗΓΗ: psichogios.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου