Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού

Του Θάνου Ασκητή

Νευρολόγος, ψυχίατρος

Με το κλείσιμο της παιδικής ηλικίας οι γονείς γνωρίζουν ότι το παιδί τους μεγάλωσε και αρχίζουν ουσιαστικά να συνειδητοποιούν ότι έχουν έναν γιο και μια κόρη που αλλάζουν συμπεριφορές και αντιδράσεις, οριοθετώντας νέες βάσεις στις γονεϊκές σχέσεις.

Η περίοδος αυτή, που ξεκινά στα 12 χρόνια, περιλαμβάνει μια μεγάλη περίοδο της ανθρώπινης ζωής, τη γεννητική περίοδο, η οποία ουσιαστικά περικλείει τρεις ενότητες εξέλιξης:

• την προεφηβεία (12-14 ετών),
• την κυρίως εφηβεία (14-19 ετών) και
• την ενήλικη ζωή (19-45 ετών).

Η γεννητική περίοδος είναι η εποχή της σεξουαλικής αφύπνισης, της ταυτοποίησης του φύλου και της ολοκλήρωσης του συνειδητού σεξουαλικού προσανατολισμού. Στη συνέχεια η σκυτάλη περνάει στη μέση ηλικία (45-65 ετών), στην τρίτη ηλικία (65 ετών και μετά), ενώ μάλλον αρχίζει να δημιουργείται και τέταρτη ηλικία, όπως η Π.Ο.Υ υποστηρίζει, από τα 80 χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής μας.

Μια ορμονική και βιοσωματική έκρηξη

Η ορμονική αφύπνιση που έρχεται στην προεφηβεία προκαλεί αναστάτωση στον νεαρό άνδρα και τη μικρή γυναίκα. Η ηδονή, που λειτουργούσε συγχυτικά στην προηγούμενη περίοδο της παιδικής ηλικίας, ουσιαστικά ενισχύεται τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε εγκεφαλικό, που είναι το εργοστάσιο των συναισθηματικών διεργασιών που δέχεται η περίοδος αυτή. Πολλές αντιθετικές καταστάσεις εκφράζουν αμηχανία και φόβο, ενώ η ντροπή είναι η άμυνα και η αποφυγή της έκθεσης που αισθάνεται το παιδί των 12-⁠14 χρόνων.

Ρομαντισμός, νευρικότητα, παρορμητικότητα λειτουργούν ξέφρενα σε έναν χώρο μεταπτώσεων και εκρήξεων των συμπεριφορών του παιδιού:

Το κορίτσι φαίνεται να μπαίνει πιο γρήγορα και σταθερά σε αυτές τις αλλαγές, που ουσιαστικά έρχονται τόσο με την έναρξη της εμμηνορρυσίας όσο και με τη σωματική διαφοροποίηση, όπου από ένα κορίτσι γεννιέται μια δεσποινίδα, μια κοπέλα.

Το αγόρι, όμως, ουσιαστικά αρχίζει να νιώθει τις βιολογικές επιδράσεις με τις συχνές και σκληρές στύσεις, που το αιφνιδιάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, αναίτια, εκτός φυσικά των πρωινών (που τις καταλαβαίνει στην ούρησή του) αλλά και των νυχτερινών (που συμβαίνουν στον ύπνο του). Τα «βρεγμένα» όνειρα είναι μια στάση αυτής της σεξουαλικής αφύπνισης. Μετά τα 13-14 χρόνια πληθαίνουν και ξυπνούν πολλές φορές τη νύχτα το αγόρι που, γεμάτο ηδονή και ανησυχία, συνειδητοποιεί τις σεξουαλικές ορμές του. Την εποχή αυτή, μάλιστα, ο αυνανισμός έρχεται για να φέρει τη σεξουαλική αναζήτηση του συναισθηματικού οργασμού με την εκσπερμάτιση που βιώνει κρυφά και ενοχικά το νεαρό αντράκι, που ψάχνει όλο και πιο συχνά τα γεννητικά του όργανα και κυρίως το πέος του, που του προκαλεί φόβο αλλά και θαυμασμό.

Και για τα δύο παιδιά (αγόρι και κορίτσι) οι φαντασιώσεις που είχαν στη ρομαντική περίοδο της παιδικής αθωότητας γίνονται πιο πονηρές, επιθετικές, φιλήδονες, σαρκικές. Γίνονται πολλές, εναλλάσσονται με πρόσωπα και εικόνες, προκαλώντας πολλά συναισθήματα: χαρά, φόβο, θυμό αλλά και αγωνία.

Η πονηρία και ο φόβος της ενοχής περιορίζουν τον αυθορμητισμό των παιδιών της προεφηβείας, που αρχίζουν να έχουν μυστικά από τους γονείς τους, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις αντιδρούν με έντονη καταπίεση, αυταρχισμό και παρέμβαση.

Αυτές οι αλλαγές που δέχεται ο προέφηβος από την ορμονική και βιοσωματική έκρηξη προσδιορίζουν μια μελαγχολική και καταθλιπτική κατάσταση, που περνάει σχεδόν απαρατήρητη από το γονεϊκό περιβάλλον. Σε πολλές περιπτώσεις αυτήν τη μελαγχολία που πράγματι βιώνει το παιδί, συνειδητοποιώντας ότι μεγαλώνει και αλλάζει, ο γονιός την εισπράττει ως ονειροπόληση και αφηρημάδα του παιδιού, που δείχνει να ξεχνιέται, να αφαιρείται, να χαζεύει, προκαλώντας τον θυμό και την οργή του πατέρα και της μητέρας, που δεν μπορούν να καταλάβουν αυτές τις συναισθηματικές μεταβολές στον κόσμο του παιδιού.

Οι βιολογικές αφυπνίσεις των 12-14 χρόνων φέρνουν τα δύο φύλα στην ουσιαστική περίοδο των αλλαγών —ψυχικών και σωματικών— με το κορίτσι μπροστά και το αγόρι πιο πίσω...

Σεξουαλική Αγωγή

ΠΗΓΗ: iatronet.gr (25.10.2008)