Της Νάνσυς Ψημενάτου
Σύμβουλος ψυχικής υγείας, understanding-self.gr
Είμαστε εξοικειωμένοι με τους όρους «σωματική βία» και «σεξουαλική βία» και οι περισσότεροι από εμάς ανατριχιάζουμε στην ιδέα ότι κάποιος γνωστός ή άγνωστος θα χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να επιβληθεί σε ένα παιδί.
Ελάχιστα γνωρίζουμε για την ψυχολογική βία και τις μορφές της. Συχνά, λόγω έλλειψης ενημέρωσης, τη χρησιμοποιούμε κι εμείς οι ίδιοι με σκοπό να «νουθετήσουμε» το παιδί. Η ψυχολογική βία, όμως, έχει περισσότερα αρνητικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα απ’ ό,τι η φυσική βία ή η σεξουαλική κακοποίηση. Ακούγεται χιλιοειπωμένο το κλισέ «καλύτερα η πρόληψη παρά η θεραπεία», παραμένει όμως αδιαμφισβήτητα η μόνη επιλογή μας αν θέλουμε να μεγαλώσουμε υγιή παιδιά και κατ’ επέκταση υγιείς ενήλικες.
Από την πλευρά του παιδιού
Ας προσπαθήσουμε για λίγο να μπούμε στον ρόλο ενός παιδιού. Είναι μικρό σε μέγεθος (στα μάτια του φαντάζουμε ως γίγαντες), εξαρτάται από εμάς για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του (τροφή, καθαριότητα, σωματική επαφή, επικοινωνία) και είναι τελείως εκτεθειμένο στις όποιες διαθέσεις εμείς έχουμε για την εξασφάλιση ή όχι αυτών των αναγκών του. Στα μάτια του είμαστε θεοί. Οι συμπεριφορές που έχουμε ως προς αυτό διαμορφώνουν τον χαρακτήρα του, την ψυχική του υγεία, τη συνείδησή του, το μέλλον του.
Τι είναι η ψυχολογική βία
Η ψυχολογική βία είναι ένα σύνολο συμπεριφορών από έναν άνθρωπο σε έναν άλλο. Στη δική μας περίπτωση, αφορά το σύνολο των συμπεριφορών ενός γονιού προς το παιδί του.
Βεβαίως, ψυχολογική βία μπορεί να εκδηλωθεί και από οποιονδήποτε άλλο αναμειγνύεται στην ανάπτυξη του παιδιού:
- Γιαγιάδες και παππούδες.
- Δάσκαλοι και προπονητές.
- Μεγαλύτερα αδέλφια.
- «Νταήδες» στο σχολείο ή σε άλλους χώρους όπου κινείται το παιδί.
- Άτομο το οποίο πληρώνεται για να το φροντίζει.
Παραδείγματα ψυχολογικής βίας
- Ο πρώτος ψυχολογικός βιασμός ενός παιδιού είναι το μπούκωμα με το φαγητό. Θυμηθείτε ότι σας βλέπει σαν γίγαντα, ο οποίος προσπαθεί με ένα κουτάλι να το ταΐσει. Εσείς στη θέση του τι επιλογές θα είχατε;
- Η άρνηση της αγκαλιάς ως μέσο τιμωρίας.
- Αρνητική σύγκριση με άλλα παιδιά: «Είδες ο Γιαννάκης τι καλό παιδί που είναι; Ενώ εσύ...»
- Χλευασμός για τις αδυναμίες και τα συναισθήματά του: «Ολόκληρος άντρας και φοβάσαι έναν σκύλο!» (φράση που απευθύνεται σε οκτάχρονο παιδί)
- Οι φωνές και οι στριγκλιές.
- Περιφρόνηση: «Κάνε μας τη χάρη που έχεις και άποψη...»
- Γελοιοποίηση (είτε σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό χώρο).
- Προσβλητικοί υπαινιγμοί για το φύλο του ή τις συμπεριφορές του: «Έτσι είναι οι γυναίκες, από μικρές φαίνονται» ή «Τι είσαι, κοριτσάκι και παίζεις με κούκλες;»
- Διπλά μηνύματα: «Να πας να παίξεις, παιδί μου. Τι πειράζει που εγώ θα μείνω μόνος στο σπίτι...»
- Παρουσία σε καβγάδες μεταξύ των γονέων. Προσοχή όμως: άλλο σύγκρουση και άλλο καβγάς με βία!
- Η επιβολή εξουσίας χωρίς εξηγήσεις: «Θα το κάνεις γιατί το λέω εγώ!»
Άλλες μορφές ψυχολογικής βίας είναι η άρνηση της επικοινωνίας, η απομόνωση, οι τιμωρίες που περιλαμβάνουν κλείσιμο του παιδιού σε σκοτεινό χώρο, η άρνηση της τροφής, η παραμέληση των αναγκών του, η άρνηση επικοινωνίας με τον ένα γονιό σε περίπτωση διαζυγίου ή και η παρεμπόδιση της επικοινωνίας μαζί του (όταν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος, ο οποίος να αποδεικνύεται μέσω δικαστηρίου).
Αποτελέσματα της ψυχολογικής κακοποίησης
Η ψυχολογική παιδική κακοποίηση μπορεί να έχει άμεσα αποτελέσματα τόσο στην παιδική όσο και στην εφηβική και ενήλικη ζωή. Μερικά από αυτά είναι:
- Κατάθλιψη, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Αυτοτραυματισμός, απόπειρα αυτοκτονίας.
- Χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.
- Διατροφικές διαταραχές (βουλιμία, ανορεξία).
- Προβλήματα στο σχολείο.
- Προβλήματα στον ύπνο.
Διευκρινίσεις-παραδοχές
Τονίζουμε εδώ ότι σημασία έχει να κατανοήσουν οι γονείς τι είναι και τι δεν είναι ψυχολογική κακοποίηση. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι η ψυχολογική κακοποίηση αφορά ένα σύνολο επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών και όχι μεμονωμένα περιστατικά. Ένας γονιός ο οποίος κάποια στιγμή στον θυμό του θα μιλήσει ταπεινωτικά στο παιδί έχει τη δυνατότητα να επανορθώσει για τη συμπεριφορά του, ζητώντας συγνώμη. Δε μας απασχολεί τι κάνει ένας γονιός στο 10% του χρόνου του με το παιδί, αλλά τι κάνει στο 90%.
Ίσως πρέπει να παραδεχτούμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια ως γονείς για να μάθουμε:
- Πώς να μη χτυπάμε το παιδί μας όταν είμαστε θυμωμένοι.
- Πώς να καθησυχάζουμε ένα μωρό όταν κλαίει.
- Πώς να προστατεύσουμε το παιδί μας αν διαπιστώσουμε ότι είναι θύμα ψυχολογικής ή άλλης κακοποίησης.
- Πώς να το προετοιμάζουμε να προστατεύει τον εαυτό του από τέτοιου είδους επιθέσεις.
- Πώς να του θέτουμε συνέπειες και όχι τιμωρίες.
- Πώς να μην το υποτιμούμε, εξευτελίζουμε ή περιφρονούμε.
Τα παιδιά δεν έρχονται στη ζωή με κάποιο εγχειρίδιο για τα πολλά «πώς» που απασχολούν το μυαλό μας καθώς τα μεγαλώνουμε. Η ενημέρωση, η αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης, η ύπαρξη επιλογών είναι τα όπλα μας. Όπλα που, αν χρησιμοποιηθούν, έχουν ως αποτέλεσμα ειρηνικές μάχες ανάμεσα σε εμάς και τα παιδιά. Μάχες που τα διδάσκουν με το παράδειγμα ότι βρίσκουν από εμάς αποδοχή, συγχώρεση, αγάπη και όρια. Αυτά, άλλωστε, είναι απαραίτητα συστατικά για την υγιή μετάβασή τους στην ενήλικη ζωή.
ΠΗΓΗ: infokids.gr (03/2010)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου