Η πολλή TV κάνει τα παιδιά υποτακτικά

Συνέντευξη με τον Γιάννη Παπακωνσταντίνου
Παιδοψυχίατρος, επιστημονικός διευθυντής στην Ερευνητική, Ειδική Διαγνωστική και Θεραπευτική Μονάδα «Σπύρος Δοξιάδης»

— Γιατί τα παιδιά έχουν εξάρτηση από την τηλεόραση;

— Γιατί είναι μια παθητική δραστηριότητα. Τα παιδιά είναι δέκτες και επεξεργάζονται την πληροφορία, τις εικόνες και τα ερεθίσματα, αλλά με παθητικό τρόπο.

— Επομένως στην πολλή τηλεόραση λέμε «όχι».

— Εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητα των ερεθισμάτων. Ο Βιμ Βέντερς, για παράδειγμα, έχει πει ότι από μικρός έβλεπε πάρα πολύ κινηματογράφο, που κάποιος ψυχολόγος θα έλεγε ότι είναι αρνητικό. Όμως αυτός έγινε ένας εξαιρετικός σκηνοθέτης. Όλα τα πράγματα έχουν μια σχετικότητα. Βέβαια ο όγκος των ερεθισμάτων —ακόμη κι αν είναι ποιοτικός— χρειάζεται κατηγοριοποίηση, επεξεργασία, φιλτράρισμα και αποθήκευση.

— Αυτό είναι κάτι που μπορούν να το κάνουν τα παιδιά;

— Μπορούν ανάλογα με την ηλικία τους. Πρέπει να μην παίρνουν πάρα πολλές πληροφορίες σε λίγο χρόνο, γιατί δεν προλαβαίνουν να τις επεξεργαστούν, άρα γίνονται τελείως παθητικοί δέκτες και δεν έχουν ενεργητική στάση απέναντι σε αυτό που βλέπουν.

— Πόσες ώρες να βλέπουν τηλεόραση;

— Εξαρτάται από την ηλικία. Από τα δεδομένα που έχουμε, 2 με 3 ώρες τη μέρα είναι υπεραρκετές. Παραπάνω γίνεται σε βάρος άλλων δραστηριοτήτων που είναι πιο ενεργητικές, όπως το παιχνίδι (ατομικό ή συλλογικό).

— Πάνω από 3 ώρες τι μπορεί να προκαλέσει;

— Έχουν γίνει μελέτες στις ΗΠΑ ανάμεσα σε παιδιά που έβλεπαν λιγότερο από 3 ώρες και σε παιδιά που έβλεπαν περισσότερο. Για τα πρώτα τα συμπεράσματα έδειξαν ότι στην υπόλοιπη ζωή τους ήταν πιο ευρηματικά στο να βρίσκουν λύση σε διάφορα θέματα, πιο ικανά να έχουν ηγετική παρουσία στην ομάδα.

— Η δεύτερη κατηγορία;

— Αυτά ήταν υποτακτικά ή πολύ εξουσιαστικά, με αποτέλεσμα να μην επιβιώνουν στην ομάδα ή να ταυτίζονται πολύ εύκολα με σούπερ ήρωες, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συνεισφέρουν στο ομαδικό παιχνίδι —γιατί άλλα δεν έχουν την ευλυγισία να προσαρμοστούν στους κανόνες του παιχνιδιού, ενώ άλλα θέλουν να αναπαραστήσουν τους σούπερ ήρωες.

— Αυτή η εικόνα τα ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή τους;

— Πράγματι. Αυτές οι ομάδες παρακολουθήθηκαν και ύστερα από χρόνια. Αυτά που έβλεπαν πολλές ώρες τηλεόραση έγιναν υπάλληλοι, πήγαν σε χαμηλές θέσεις εργασίας, δε ρισκάρανε στη ζωή τους, ακολουθούσαν την πεπατημένη.

— Η πολλή τηλεόραση ωθεί τα παιδιά σε επιθετικότητα και βία;

— Η βία και η επιθετικότητα είναι συνυφασμένες με την ανθρώπινη φύση. Βία υπάρχει στο σχολείο, στο περιβάλλον. Το να βομβαρδίζονται με τέτοια ερεθίσματα και από την τηλεόραση τα καθιστά αδύναμα να επεξεργαστούν και τη δική τους επιθετικότητα —που είναι εγγενής.

— Η εξοικείωση με τη βία μπορεί να μειώσει την ευαισθησία τους;

— Η εξοικείωση με τη βία σημαίνει ότι και τη δική τους βία την προβάλλουν χωρίς περιορισμούς και ότι εξοικειώνονται με αυτή. Ως μάρτυρες, δηλαδή, βλέποντας μια επιθετική σκηνή προς τον συμμαθητή τους, δε θα τον προστατέψουν, γιατί έχουν προσλάβει πολλές εικόνες βίας και δε θα αντιδράσουν.

— Από ποια ηλικία μπορεί ένα παιδί να παρακολουθεί τηλεόραση;

— Από 2,5 χρόνων, όταν αρχίζει να αναπτύσσεται το κέντρου του εγκεφάλου και είναι σε θέση να επεξεργαστεί πληροφορίες. Σε αυτή την ηλικία αναπτύσσεται και το συμβολικό παιχνίδι, επομένως μπορεί να ταυτιστεί με ρόλους άλλων. Τότε είναι που ωριμάζουν τα κέντρα λόγου και σκέψης και μπαίνουν τα παιδιά στον κόσμο της κατανόησης των συμβολισμών.

— Επομένως τα ερεθίσματα της τηλεόρασης μπορεί να έχουν και θετικό ρόλο;

— Ή θα βοηθήσουν να αναπτυχθεί περισσότερο αυτή η ικανότητα ή θα παίξουν έναν επιβραδυντικό ρόλο. Όταν τα προγράμματα δεν έχουν βάθος, δεν υπονοούν πράγματα, δε χρησιμοποιούν μεταφορικές έννοιες, έχουν επιβαρυντικό ρόλο.

— Πώς διακρίνουμε τα χαμηλής ποιότητας παιδικά;

— Είναι αυτά που δεν έχουν σύνθετο σενάριο, δε διαπραγματεύονται τις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά είναι μια συρραφή πράξεων, μια αλληλουχία πράξεων, και δεν υπάρχει χώρος συναισθηματικός και ψυχικός. Είναι δηλαδή πολύ «το πράττειν» και πολύ λίγο «το αισθάνεσθαι».

— Ευθύνεται η τηλεόραση για διαταραχές στον ύπνο;

— Αν το παιδί έχει δει κάτι που το έχει φοβίσει, είναι πολύ πιθανό ότι θα διαταραχτεί, ότι θα το δει ως εφιάλτη, γιατί τα όνειρά μας ουσιαστικά αναπαράγουν τα βιώματα που έχουμε ζήσει, είτε θετικά είτε αρνητικά.

— Το «δεν έχω χρόνο για τα παιδιά, γι’ αυτό βλέπουν τηλεόραση» πώς το σχολιάζετε;

— Η τηλεόραση είναι ένα φτηνό, ένα δωρεάν παρκάρισμα παιδιών. Είναι βολικό, εύκολο, αλλά όχι το καλύτερο.

Τηλεόραση

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (06.05.2008) / Ολυμπία Λιάτσου