Σχολική φοβία

Το φαινόμενο της σχολικής φοβίας δεν είναι καινούργιο και ούτε οι διαστάσεις του μπορεί να θεωρηθούν ανησυχητικές. Ωστόσο η τάση που καταγράφεται είναι ανοδική και οι επιστήμονες συμβουλεύουν τέτοιου τύπου προβλήματα να αντιμετωπίζονται εγκαίρως, ώστε να μη μετεξελίσσονται αργότερα, χαρακτηρίζοντας μια προβληματική ενήλικη κοινωνική ζωή.

Η σχολική φοβία περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1941 από την Αμερικανίδα ψυχίατρο Αντελαΐντε Τζόνσον και για πάρα πολλά χρόνια ερμηνευόταν κυρίως ως συνέπεια των σχέσεων εξάρτησης μεταξύ μητέρας και παιδιού. Η μετεξέλιξη της επιστημονικής ερμηνείας χώρεσε στη συνέχεια την καθόλα ερμηνεύσιμη άρνηση του σχολείου, για να φθάσει σήμερα να διευρυνθεί αρκετά, ώστε να μπορεί να συμπεριλάβει πολλές διαφορετικές φοβίες, που μπορεί να κυμαίνονται από το άγχος —συνέπεια ενός χωρισμού— μέχρι τον φόβο για τα πειράγματα των συμμαθητών, τη φοβική αντιμετώπιση των δασκάλων ή και την πιθανότητα κακής βαθμολογίας.

Η ανάπτυξη της σχολικής φοβίας δε συνδέεται συνήθως με κακή απόδοση του παιδιού στο σχολείο. Αντίθετα, πολλές φορές τα παιδιά που εμφανίζουν το πρόβλημα είναι επιμελείς μαθητές με καλές επιδόσεις.

Τα συμπτώματα

• Το παιδί εμφανίζεται αγχωμένο και κακοδιάθετο όταν έρχεται η ώρα να πάει στο σχολείο.
• Μπορεί να τρέμει, να ιδρώνει υπερβολικά ή και να παθαίνει κρίσεις πανικού.
• Η ανησυχία και τα προβλήματα μεγεθύνονται όσο το παιδί πλησιάζει στον χώρο του σχολείου.
• Μπορεί να εμφανισθούν συμπτώματα (ναυτία, πόνος στην κοιλιά, πονοκέφαλοι, «δέκατα» πυρετού) χωρίς άλλη αιτιολογία, τα οποία εξαφανίζονται σε περιόδους διακοπών ή παραμονής στο σπίτι.
• Αν μιλάμε για πολύ μικρή ηλικία, μπορεί το παιδί να κλαίει και να μην ξεκολλάει από το χέρι των γονιών.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις το παιδί φθάνει στην πλήρη άρνηση και μπορεί να του συμβεί να μπει στην τάξη και, εξαιτίας του έντονου άγχους που δεν μπορεί να διαχειριστεί, να το βάλει ξαφνικά στα πόδια!

Τι μπορεί να βιώνει το παιδί

• Επιθυμία να παραμείνει νήπιο, «προσκολλημένο» στην οικογένεια.
• Έλλειψη συναισθηματικής ασφάλειας.
• Μεγεθυμένο φόβο απομάκρυνσης από το οικείο περιβάλλον.
• Όσο το παιδί μεγαλώνει μπορεί η κατάσταση αυτή να μετεξελιχθεί σε μια κοινωνική φοβία, σε φοβία της έκθεσης στην κριτική των φίλων ή των καθηγητών αλλά και σε πειράγματα και πιθανούς εξευτελισμούς.

Σχολική προσαρμογή

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (21.02.2007) / Κατερίνα Τζαβάρα

Γεννημένοι αναγνώστες

Ερευνητική ομάδα παιδιάτρων του «Κέντρου για την υγεία των βρεφών» στην Τεργέστη πείστηκε έπειτα από χρόνια μελετών ότι είμαστε «γεννημένοι για να διαβάζουμε». Έκανε μάλιστα αυτήν τη φράση σημαία για μια πρωτοβουλία ενημέρωσης σε όλες τις περιφέρειες της Ιταλίας. Σύμφωνα με δημοσίευμα της ιταλικής εφημερίδας «Ρεπούμπλικα», το Κέντρο, σε συνεργασία με την Πολιτιστική Ένωση Παιδιάτρων και την Ένωση Ιταλικών Βιβλιοθηκών, θα προωθήσει την ιδέα της εξοικείωσης των παιδιών με την ανάγνωση, προσπαθώντας πρώτα να πείσει τους γονείς για τις ευεργετικές συνέπειες που θα έχει στα παιδιά τους.

Σειρά ερευνών που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα επιστημονικά έντυπα από το 1998 δείχνουν ότι τα βρέφη που συνηθίζουν να τους διαβάζουν οι γονείς τους ιστορίες, από ηλικίες στις οποίες ακόμη δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως το νόημά τους, έχουν πολύ μεγαλύτερη έφεση στη μάθηση όταν μεγαλώσουν, μαθαίνουν ευκολότερα να διαβάζουν και να γράφουν σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους και αποκτούν πολύ πιο πλούσιο λεξιλόγιο. Για να μην έχουν παράπονο και οι γονείς, που καταβάλλουν οπωσδήποτε προσπάθεια, αποζημιώνονται με μια ισχυρότερη και πιο ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους, κάτι που σύμφωνα με τους επιστήμονες αφορά εξίσου μπαμπάδες και μαμάδες.

Η ιδέα μπήκε στους επιστήμονες γύρω στο 1993, όταν σε ένα εξειδικευμένο παιδιατρικό νοσοκομείο της Βοστόνης οι γιατροί αποφάσισαν να οργανώσουν στις αίθουσες αναμονής μικρές βιβλιοθήκες για παιδιά. Αρχικά απογοητεύτηκαν όταν διαπίστωσαν ότι πολύ σύντομα μεγάλος αριθμός βιβλίων εξαφανιζόταν ως διά μαγείας, αλλά στη συνέχεια είδαν με άλλο μάτι τη μαζική «κλοπή», παρατηρώντας ότι τα βιβλία έκαναν στοίβες πλάι στα κρεβατάκια των μικρών ασθενών, οι γονείς των οποίων επιδίδονταν μανιωδώς στην ανάγνωση.

Τα πρώτα βήματα της ανάγνωσης

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο έκτος μήνας της ζωής ενός μωρού είναι ιδανικός για να αρχίσει η επαφή του με τα πρώτα αναγνώσματα. Συγκεκριμένα:

Σε ηλικία 6–12 μηνών:

• Το μωράκι απλώνει τα χέρια να πιάσει το βιβλίο και να το φέρει στο στόμα του.
• Μπορεί να γυρίσει τις σελίδες με τη βοήθεια κάποιου ενήλικα.
• Παρατηρεί και αναγνωρίζει εικόνες.
• Προσπαθεί να επαναλάβει λεξούλες που διαβάζουν οι γονείς.

Σε ηλικία 12–18 μηνών:

• Κρατάει το βιβλίο ανάμεσα στα χέρια του με μικρή βοήθεια.
• Ξέρει πότε οι σελίδες είναι ανάποδα και μπορεί να τις ξεφυλλίσει, αλλά όχι μία μία.
• Ονομάζει απλές εικόνες.

Σε ηλικία 18–24 μηνών:

• Γυρνά με άνεση τις σελίδες μία προς μία.
• Του αρέσει να φέρνει εκείνο στους γονείς το βιβλίο που προτιμά και μπορεί να συμπληρώσει λεξούλες όταν ακούει γνωστές ιστορίες.
• Διηγείται ιστοριούλες που ξέρει καλά με τον δικό του τρόπο.

Σε ηλικία 24–36 μηνών:

• Γυρίζει το βιβλίο μπρος πίσω για να εντοπίσει τα κομμάτια ή τις εικόνες που του αρέσουν περισσότερο.
• Επαναλαμβάνει παπαγαλιστί κομμάτια ή και ολόκληρες ιστορίες.
• Μπορεί να συνδυάσει κείμενο με τις αντίστοιχες εικόνες.
• Διαμαρτύρεται αν κάποιος του διαβάσει λανθασμένα μια γνωστή του ιστορία.

Μετά τα 3 χρόνια:

• Παραμένει συγκεντρωμένο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
• Του αρέσει να δείχνει με το δάχτυλο όταν κάποιος του διαβάζει.
• Επαναλαμβάνει, ακόμη και με απίστευτη ακρίβεια κάποτε, ιστορίες που έχει ακούσει.
• Μαθαίνει να γράφει το όνομά του.

Τα θετικά

1 Ενισχύεται η σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά.

2 Καλλιεργείται στα παιδιά η ικανότητα να συγκεντρώνονται και να παρακολουθούν άλλους.

3 Όταν το πιτσιρίκι πάει στο σχολείο, θα μάθει πολύ πιο γρήγορα και εύκολα να γράφει και να διαβάζει, ενώ θα αναγνωρίζει οπτικά πολλές λέξεις, κάτι που θα το βοηθήσει στην ορθογραφία.

Λογοτεχνία – Φιλαναγνωσία

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (12.08.2003) / Κατερίνα Τζαβάρα

Αν...

Του Ronald Russel

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική, μαθαίνει να κατακρίνει.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα, μαθαίνει να καβγαδίζει.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία, μαθαίνει να είναι ντροπαλό.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή, μαθαίνει να αισθάνεται ένοχο.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση, μαθαίνει να είναι υπομονετικό.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ενθάρρυνση, μαθαίνει να έχει εμπιστοσύνη.

Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο, μαθαίνει να εκτιμά.

Αν ένα παιδί ζει μέσα σε ασφάλεια, μαθαίνει να πιστεύει.

Αν ένα παιδί ζει μέσα σε επιδοκιμασία, μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση.

Αν ένα παιδί ζει μέσα σε παραδοχή και φιλία, μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο.

Η ανάρτηση στο παιδικό μου ιστολόγιο

Διαπαιδαγώγηση

Άκουσέ με!

Του Ρούντολφ Ντράικορς

Γιατρός, ψυχίατρος, παιδαγωγός, καλλιτέχνης, μουσικός, κήρυκας ανθρωπιστικής δημοκρατικής παιδείας

1 Μη με παραχαϊδεύεις. Ξέρω πολύ καλά πως δεν πρέπει να μου δίνεις ό,τι σου ζητώ. Σε δοκιμάζω, μονάχα, για να δω.

2 Μη διστάζεις να είσαι σταθερός μαζί μου. Το προτιμώ. Με κάνεις να νιώθω περισσότερη σιγουριά.

3 Μη με κάνεις να νιώθω μικρότερος απ’ ό,τι είμαι. Αυτό με σπρώχνει να παριστάνω καμιά φορά τον σπουδαίο.

4 Μη μου κάνεις παρατηρήσεις μπροστά στον κόσμο, αν μπορείς. Θα προσέξω περισσότερο αυτά που θα μου πεις, αν μου μιλήσεις ήρεμα μια στιγμή που θα είμαστε οι δυο μας.

5 Μη μου δημιουργείς το αίσθημα πως τα λάθη μου είναι αμαρτήματα. Μπερδεύονται έτσι μέσα μου όλες οι αξίες που έχω μάθει να αναγνωρίζω.

6 Μην αναστατώνεσαι τόσο όταν σου λέω «δε σε χωνεύω». Δεν απευθύνομαι σε σένα αλλά στη δύναμη που έχεις να μου εναντιώνεσαι.

7 Μη με προστατεύεις πάντα από τις συνέπειες. Χρειάζεται καμιά φορά να πάθω για να μάθω.

8 Μη δίνεις μεγάλη σημασία στις μικροαδιαθεσίες μου. Καμιά φορά δημιουργούνται ίσα ίσα για να κερδίσω την προσοχή που ζητούσα.

9 Μη μου κάνεις συνέχεια παρατηρήσεις. Γιατί τότε θα χρειαστεί να προστατέψω τον εαυτό μου κάνοντας τον κουφό.

1

0 Μη μου δίνεις επιπόλαιες υποσχέσεις. Νιώθω πολύ περιφρονημένος όταν δεν τις κρατάς.

1

1 Μην υπερτιμάς την τιμιότητά μου. Συχνά οι απειλές σου με σπρώχνουν στην ψευτιά.

1

2 Μην πέφτεις σε αντιφάσεις. Με μπερδεύεις έτσι αφάνταστα και με κάνεις να χάνω την πίστη μου σε σένα.

1

3 Μη με αγνοείς όταν σου κάνω ερωτήσεις. Αν κάνεις κάτι τέτοιο, θα ανακαλύψεις πως θα αρχίσω να παίρνω τις πληροφορίες μου από άλλες πηγές.

1

4 Μην προσπαθείς να με κάνεις να πιστέψω πως είσαι τέλειος και αλάνθαστος. Είναι σοκ για μένα όταν ανακαλύπτω πως δεν είσαι ούτε το ένα ούτε το άλλο.

1

5 Μη διανοηθείς ποτέ πως θα πέσει η υπόληψή σου αν μου ζητήσεις συγνώμη. Μια τίμια αναγνώριση ενός λάθους σου μου δημιουργεί πολύ θερμά αισθήματα απέναντί σου.

1

6 Μην ξεχνάς πως μου αρέσει να πειραματίζομαι. Χωρίς αυτό δεν μπορώ να ζήσω. Σε παρακαλώ, παραδέξου το!

1

7 Μην ξεχνάς πόσο γρήγορα μεγαλώνω. Θα πρέπει να σου είναι δύσκολο να κρατήσεις το ίδιο βήμα με μένα, αλλά προσπάθησε, σε παρακαλώ.

1

8 Μην ξεχνάς πως δε θα μπορέσω ν’ αναπτυχθώ χωρίς πολλή κατανόηση και αγάπη. Αυτό όμως δε χρειάζεται να σ’ το πω, έτσι δεν είναι;

Διαπαιδαγώγηση

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: «Μαμά μου, μην ξεχνάς» (τον άλλαξα, γιατί υπάρχουν κι οι μπαμπάδες!)