Του Γιώργου Παγουλάτου
Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης
Λέγεται πως όταν ο εφευρέτης του ατμόπλοιου Ρόμπερτ Φούλτον παρουσίασε στον Μέγα Ναπολέοντα τα σχέδιά του, εκείνος τον απέπεμψε με περιφρόνηση λέγοντας: «Σχεδιάζετε ένα πλοίο που θα πλέει αντίθετα στον άνεμο χάρη σε μια φωτιά που θα καίει κάτω από το κατάστρωμα. Δεν έχω χρόνο να ασχολούμαι με ανοησίες...». Στον νου του αμύητου, ακόμη κι αν πρόκειται για μια στρατηγική μεγαλοφυΐα όπως ο Ναπολέων, μια καινοτομία μπορεί να φαίνεται παράλογη, ακατανόητη ή βλακώδης, μέχρι να αποδειχθεί ότι η ώρα της έχει φτάσει.
Πώς μπορεί η χώρα μας να γίνει πιο ανοιχτή στις νεωτεριστικές ιδέες, πιο υποστηρικτική στην επιστημονική πειθαρχία και στην οργανωμένη προσπάθεια, που επιτρέπουν στις καινοτόμες ιδέες να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένα εγχειρήματα;
Η απάντηση είναι βέβαια σύνθετη, όμως ένα μέρος της έχει να κάνει με τις «ήπιες δεξιότητες» (soft skills) ζωής, επικοινωνίας και τεχνολογίας που μεταδίδει η σχολική εκπαίδευση:
Πώς να συνυπάρχεις πολιτισμένα, πώς να σέβεσαι τους άλλους και το περιβάλλον, πώς να επικοινωνείς με ακρίβεια, πώς να συνεργάζεσαι.
Πώς να διαλέγεσαι με σεβασμό στον συνομιλητή, πώς να δομείς τη σκέψη σου, πώς να υποστηρίζεις με παρρησία την άποψή σου, αλλά και πώς να συμβιβάζεσαι όταν πρέπει για το καλό της ομάδας.
Πώς να αντιμετωπίζεις τα προβλήματα όχι ως αφορμή καταγγελτικού λόγου, αλλά ως πρακτικές ασκήσεις προς επίλυση.
Πώς να οργανώνεις τη δουλειά σου, πώς να ολοκληρώνεις εμπρόθεσμα ό,τι αναλαμβάνεις.
Πώς να ζεις υγιεινά, πώς να οδηγείς με ασφάλεια, πώς να παρέχεις πρώτες βοήθειες.
Πρακτικά εργαλεία, όπως η άριστη χρήση της αγγλικής γλώσσας, η εξοικείωση με την πληροφορική και τη ρομποτική.
Από το σχολείο πρέπει να αποφοιτάς όχι μόνο έχοντας μάθει, αλλά έχοντας μάθει πώς να μαθαίνεις.
Αυτές οι ήπιες δεξιότητες αποκτώνται μόνο από πολύ νωρίς. Είναι ευτύχημα ότι το υπουργείο Παιδείας επιδιώκει πλέον την καλλιέργειά τους από τις πρώτες βαθμίδες της σχολικής (και προσχολικής) εκπαίδευσης. Είναι αξιέπαινη καινοτομία η εισαγωγή «εργαστηρίων δεξιοτήτων» στα νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια: ψηφιακές δεξιότητες, επιχειρηματικότητα, σεξουαλική αγωγή, οδική ασφάλεια, περιβαλλοντική παιδεία, εθελοντισμός, αλληλεγγύη· αγγλικά από το νηπιαγωγείο.
Είναι, επίσης, πάντα αναγκαίος ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης στις ευκαιρίες, όπως με την αναβίωση και επέκταση των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων, που πάντοτε αποτελούσαν εφαλτήριο αξιοκρατικής ανάδειξης άριστων μαθητών από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Σημασία έχει, βέβαια, και η ευρεία πλειονότητα των «όχι τόσο καλών», των μετρίων, όσων μένουν πίσω: από τη στήριξη, ενθάρρυνση, ώθηση που θα λάβουν κι αυτοί εξαρτάται η αυριανή εικόνα της κοινωνίας και της οικονομίας μας.
Μια βασική έλλειψη, όμως, είναι χρόνιου χαρακτήρα: η ανεπαρκέστατη γνώση του σύγχρονου κόσμου στο ωρολόγιο πρόγραμμα της μέσης εκπαίδευσης. Τα σχολικά βιβλία Ιστορίας, χρόνια τώρα, φτάνουν μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Οι καθηγητές συχνά δεν προλαβαίνουν καν να φτάσουν μέχρι εκεί. Πώς θα μάθουν οι μαθητές, που αποφοιτώντας θα ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, όσα έχουν συμβεί στον κόσμο τα τελευταία τριάντα χρόνια; Γιατί η μέση εκπαίδευση αποποιείται συστηματικά αυτή τη θεμελιώδη ευθύνη διαπαιδαγώγησης πολιτών με σύγχρονη ιστορική συνείδηση; Αν όχι το σχολείο, τότε ποιος; Αν όχι στην τάξη, τότε πού;
Αυτή η βολική επιλογή της αδράνειας καταλήγει να παράγει πολίτες με βαθιά άγνοια της σύγχρονης πραγματικότητας, έρμαια ψευδών ειδήσεων, μισαλλόδοξου λόγου και ψεκασμένης συνωμοσιολογίας.
Πώς —και πού— θα μάθουν οι μαθητές μας ότι δεν είναι μόνο Έλληνες, αλλά και Ευρωπαίοι πολίτες; Ποιος θα τους μιλήσει για το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης, που οικοδομήθηκε στα ερείπια των εθνικισμών και στα απέραντα νεκροταφεία δύο παγκοσμίων πολέμων που συντελέστηκαν στο έδαφός της;
Πώς θα εισαχθούν στη διάκριση πατριωτισμού και εθνικισμού, στη διαφορά μεταξύ τού να αγαπάς την πατρίδα σου με ιστορική αυτογνωσία και αίσθημα ευθύνης και του να μισείς τους άλλους λαούς βυθισμένος σε εθνοκεντρικές ψευδαισθήσεις άλλοτε μεγαλείου και άλλοτε θυματοποίησης;
Είναι μια αγωνιώδης αναζήτηση ισορροπίας η αποστολή της σχολικής εκπαίδευσης: και σύγχρονες πρακτικές δεξιότητες, και ουσιαστικές γνώσεις, και ανθρωπιστική συνείδηση. Η διάθεση εκσυγχρονισμού και εξωστρέφειας είναι ορατή. Όμως, θα παραμείνει ατελής εάν το σχολείο δεν τολμήσει να μιλήσει για τον σύγχρονο κόσμο, αντλώντας και ενισχύοντας τον ρόλο των κοινωνικών επιστημών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τότε μόνο το πλοίο της εθνικής παιδείας θα είναι παντός καιρού.
Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου